پرورش بز

راهنمای راه اندازی پرورش بز

بز دام نسبتا مقاومی است و می تواند در شرایط سخت که برخی حیوانات اهلی مثل گاو شیری امکان ادامه حیات ندارد، زنده بماند .

در سال های اخیر اقدامات مناسبی از سوی سازمان های جهاد کشاورزی استان ها برای ترویج و توسعه پرورش گله های بز شیری با بهره گیری از دو نژاد مطرح بز شیری اروپایی شامل بز سانن و بز آلپاین آغاز شده است.

بز سانن نژاد شیری فوق العاده‌ای است که با دوره شیردهی ۲۶۴ روز می‌تواند حدود ۶ برابر شیر تولید کند.

در نژاد سانن بزغاله‌های نر نسبت به نژاد‌های دیگر وزن گیری بیشتری دارند و در انتها تولید گوشت بیشتر و کیفیت بهتری خواهیم داشت

درآمد پرورش بز چقدر است؟

سود پرورش بز چقدر است؟

متوسط شیر تولیدی بزهای بومی ایران در یک دوره شیردهی بسته به نژاد، حدود 40 تا 150 لیتر است، در حالی که در کشور توسعه یافته ای مثل فرانسه در یک دوره شیردهی به ازای هر راس بز سانن، حدود 700 لیتر شیر تولید می شود!

خواص شیر بز به لحاظ ترکیب شیمیایی و محتوای قند، چربی و پروتئین دارای بالاترین شباهت با شیر انسان است و به دلیل عدم ایجاد حساسیت در مقایسه با شیر گاو، جایگزین بهتری برای تغذیه نوزادان و سالمندان است. شیر بز در مقایسه با شیر گاو به لحاظ کیفیت پروتئین و چربی و قابلیت هضم و جذب مواد معدنی نظیر: کلسیم، منیزیم، مس و آهن مطلوب تر است. درصد چربی شیر بز اندکی بالاتر از شیر گاو است و به این دلیل شیر بز برای مصرف کنندگان به لحاظ طعم و مزه مقبولیت بیشتری نسبت به شیر گاو دارد.

تولید شیر در نژادهای مختلف بز متفاوت است و از مقدار روزانه 300 گرم در نژادهای بومی تا مقدار 8 کیلوگرم در برخی نژادهای برتر و اصلاح شده متغیر است. برای مثال چهار راس بز شیری اصلاح نژاد شده می توانند در مجموع به اندازه یک راس گاو هلشتاین شیر تولید کنند، در حالی که نیاز خوراک و نگهداری این چهار بز نصف خوراک مصرفی یک راس گاو هلشتاین است. همین مقایسه ساده نشان میدهد که با نگهداری بزهای شیری اصلاح نژاد شده، تقریبا سودی معادل دو برابر گاوهای هلشتاین عاید دامدار می­شود.

اگر در محاسبات اقتصادی قیمت بالاتر شیر بز نسبت به شیر گاو را نیز دخالت دهیم، مزیت پرورش بز نسبت به گاو شیری بیشتر هم خواهد شد. با این توضیح مختصر در ادامه با خصوصیات تولیدی و ظرفیت نژادی دو نژاد برتر بز شیری اروپایی، شامل بز سانن و بز آلپاین آشنا خواهیم شد.

راهنمای انتخاب شغل پرورش بز

پرورش بز شیری سانن

«سانن» یکی از نژادهای معروف بُز شیری اروپا است که از جهت برتری در خصوصیات تولیدی و تولید مثلی در بیشتر نقاط جهان گسترش یافته و علاقه مندان بسیاری به پرورش و نگهداری آَن مشغول شده اند.

معروفیت این بز به سبب توانایی زیاد در تولید شیر، رشد سریع، باروری، چند قلو زایی کیفیت ترکیبات شیر، فرآوری آسان و لذیذ در تهیه محصولات لبنی، رفتار آرام در پرورش و نگهداری و … است.

بر اساس یک توصیه عمومی برای دامدارانی که قصد دارند تا پرورش بز شیری را به صورت مزرعه ای و یا در سیستم های بسته انجام دهند، انتخاب بز سانن به دلیل ظرفیت بالاتر تولید شیر، مناسب تر است.

بزهای نژاد سانن و آلپاین به تولید شیر معروف هستند.

سرمایه اولیه و هزینه راه اندازی پرورش بز چقدر است؟

ساختمان و تاسیسات مورد نیاز برای پرورش بز

معمولا یک جایگاه ساده که از سه طرف با دیوار محصور و از یك طرف باز باشد، بسیاری معمولا از نیازهای فیزیولوژیک بزهای شیری نظیر تهویه، نور و سایه مناسب را مرتفع می کند.

در زمستان برای گرم شدن محل نگهداری بزها بهتر است طرف باز جایگاه را با برزنت، پلاستیک و بسته های کاه به خوبی پوشاند. همچنین در تابستان و بخصوص در مناطق بسیار گرم برای خنک شدن بهتر دامها، بهتر است از بادبزن های برقی و سیستم مه پاش در برخی قسمت های سایه بان استفاده شود.

برقراری جریان هوای تازه در جایگاه نگهداری بز برای تامین اکسیژن کافی و دفع گازهای مضر، آلاینده ها و دفع حرارت اضافی بسیار حائز اهمیت است. بز نسبت به وزش باد شدید و کوران هوا حساس بوده، بنابراین برای برقراری تهویه در جایگاه باید از ایجاد کوران جلوگیری نمود. به این دلیل جایگاه استراحت بزها باید پشت به باد ساخته شده و یا در آن از بادشکن استفاده شود.

محوطه گردش بزها باید دارای نور طبیعی و تهویه مناسب باشد و ابعاد آن با تعداد دامی که در آن نگهداری می­شود، متناسب باشد. پیش بینی انبار علوفه، آخورها، آبشخورها، انبار ذخیره کود، محل قرنطینه و درمان، محل شیردوشی و تجهیزات جانبی آن از دیگر مواردی است که باید در ساخت یک جایگاه پرورش بز به آن اشاره کرد.

البته ابعاد و مساحت هر یک از این بخش ها با توجه به هدف پرورش، ظرفیت دامداری، نوع نژاد، شرایط آب و هوایی و سلیقه دامدار ممکن است متفاوت باشد. توصیه می شود برای نظارت بهتر و سرویس دهی مناسب تر به بزها اولا بزهای شیرده از سایرین جدا شده و خوراک متفاوتی دریافت کنند ثانیا در صورت بزرگی گله بهتر است متعددی پیش بینی شده و در هر یک از جایگاه ها تعداد 50 تا 70 راس بز نگهداری شود امکان سرکشی و نظارت بهتری بر روی وضعیت آن ها فراهم باشد.

هنگام ساخت جایگاه استراحت و گردش بزها در حد امکان باید از مصالح محکم و بادوام و در عین حال ارزان قیمت استفاده کرد. تهیه یک سقف بادوام و نفوذ ناپذیر، ساخت دیوارهای جانبی محکم بخصوص در برابر وزش باد و طوفان و انتخاب جنس کف و سیستم فاضلاب مناسب از موارد مهمی است که در ساخت و طراحی اولیه محل جایگاه باید مد نظر قرار گیرد.

شرایط آب و هوایی مناسب پرورش بزهای سانن و آلپاین

برخی بر این عقیده اند که با توجه به اینکه منشأ بز سانن و آلپاین مناطق کوهستانی و نسبتا سردسیر اروپا است، پس این دو نژاد فقط باید در مناطق سردسیر کشور پرورش یابند. اما مشاهدات و گزارشات متعدد نشان می دهد که اگر شرایط حداقلی محیطی برای پرورش بزهای بومی در یک منطقه فراهم باشد، می توان در آن شرایط بزهای سانن و آلپاین را نیز نگهداری و تکثیر نمود.

به هر صورت استانداردهایی هم در این زمینه وجود دارد که عبارتند از :

حداقل رطوبت 25 درصد و حداکثر 75 درصد

دمای مناسب بین 12 تا 21 درجه است اما بزها در بازه ی دمایی بین 17- تا 27 درجه هم به مشکلی بر نمی خورند اما در دمای بالای 27 درجه کاهش مصرف خوراک و در نتیجه کاهش تولید شیر مشاهده شده است، پس در سرما نیازی به تامین وسایل گرمایشی زیادی نیست اما در فصل ها و مناطق گرم که دمای بالای 27 درجه دارند تعبیه سایبان و محل های خنک بخصوص برای بزغاله ها امری مهم است زیرا آن ها در فصل زمستان به یك ساختمان نسبتا گرمتر و در تابستان به یك سایه خنك تر از جایگاه دامهای بالغ نیاز دارند و در غیر این صورت به دلیل سرما و یا گرمای شدید در روزهای اول پس از تولد تلف می شوند.

مجوز مورد نیاز برای پرورش بز سانن فرانسوی

مانند هر کسب‌ و کار دیگری، گرفتن مجوزهای لازم از ملزومات اولیه است. سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی طبق نیازها و امکاناتی که در مناطق مختلف کشور وجود دارد، به سازمان‌های متولی و زیرمجموعه ابلاغ می‌شود.

سازمان‌هایی که سرمایه‌گذاران این حوزه باید با آنها در تعامل باشند، نظام مهندسی کشاورزی و نظام دامپزشکی است.

مزایای شغل پرورش بز چیست؟

• پرورش بز به صورت اصولی کاری اقتصادی و پر بازده می باشد که علاوه بر خلق ثروت می تواند باعث اشتغال زایی تعداد کثیری از مردمان جامعه شود .
• گوشت بز و شیر بز در سراسر دنیا به خصوص در ایران طرفداران زیادی را دارد . به طور کلی بازار فروش محصولات لبنی تولید شده از بز در وضعیت مطلوبی قرار دارد که باعث بازگشت سرمایه ی مناسب برای فعالین در این حوزه می شود
• پرورش بز نیازمند سرمایه گذاری محدود تری می باشد و برای اقشار کم درآمد مناسب است و این مسئله از مهم ترین مزایای پرورش بز می باشد

معایب شغل پرورش بز چیست؟

• چون بزها چالاک و پر جنب و جوش هستند لذا نگهداری آنها نیز مستلزم صرف نیروی کارگری بیشتری است.
• این دام ها به بیماری هایی چون سرما و ذات الریه بسیار حساسند و نگهداری آنها در مناطق سردسیر با مشکلات خاص همراه است.
• طعم و بوی شیر بز یا خوش خوراکی آن چندان مناسب نیست. این عیب را می توان با رعایت اصول بهداشتی و تغذیه مناسب تا حد زیادی برطرف نمود.

تحلیل شغل پرورش بز

کتاب های مفید درباره‌ی شغل پرورش بز