آشنایی با محمد آروین پرورش دهنده حشرات
محمد آروین کارآفرینی است که با یک ایده خلاقانه حالا بیش از 4 سال است که به تولید و پرورش کفشدوزک هفت نقطه‌ای اشتغال دارد. گفت‌و‌گوی با این کارآفرین جوان قزوینی را ازدست ندهید.
معرفی پرورش کفشدوزک
شاید غیر قابل باور باشد اما پرورش کفشدوزک ، این حیوان کوچک و دوست‌داشتنی برای سرمایه‌گذاری و کسب و کار راهی با سوددهی بالا است.
از آنجایی که تولید محصولات ارگانیک یکی از ضروریات امروز صنعت کشاورزی کشور به حساب می‌آید، یکی از الزامات ادامه این نوع کشت، وابسته به پرورش همین کفشدوزک‌هاست.
کفشدوزک‌ها در دنیا بیش از ۲ هزار گونه دارند که تنها چند نمونه از آنها برای پرورش و تولید انبوه مناسب است.
آقای آروین بین این همه شغل چرا کفشدوزک فروشی؟
به خاطر عشق و علاقه به حشرات… این علاقه از دوران کودکی در من وجود داشت اولین مشوقم پدر خودم بود که خیلی حشرات را دوست داشت و حتی در یک مقطعی کشاورزی می‌کرد. همین علاقه باعث شد که در دانشگاه در رشته‌ای مرتبط ادامه تحصیل بدهم.
چه شد که به فکر پرورش حشره افتادید؟
همان سال‌های تحصیل یک سایت تخصصی درباره اخبار کشاورزی زدم و اطلاعاتم به مرور دراین باره بیشتر شد و دیدم که درکشورهای دیگر از عوامل بیولوژیک برای مقابله با آفت‌ها درمزارع و گلخانه‌ها و باغ‌ها استفاده می‌شود. همان زمان‌ها بود که یک خانمی سفارش این حشرات بیولوژیک را به من داد ولی من نداشتم. اما از همان جابه فکر پرورش آنها افتادم و بعد از تحقیق ، کفشدوزک هفت نقطه‌ای را انتخاب کردم.
-درباره شغلتان بگوييد، اداره كردن دنيايي پر از كفشدوزك، حتما مشكلات خاص خودش را دارد، آن‌هم در كشور ما كه چنين شغلي سابقه چنداني ندارد؟
شغل‌های مرتبط با پرورش حشرات همگی به صورت فصلی هستند، مگر مواردي كه براي انسان‌ها، جانوران يا پرندگان مصرف غذايي داشته باشند. در آن صورت با توجه به وجود بازار تقاضا مي‌شود روي درآمد آن حساب كرد. در مورد من، كفشدوزك‌ها براي كشتن شته و حشرات مزاحم درختان استفاده مي‌شود و گاهي در مراكز تحقيقاتي هم پرورش داده و استفاده مي‌شود. در نتيجه هميشه كاربرد ندارد اما جيرجيرك‌ها و ملخ‌ها حسابشان فرق مي‌كند. جیرجیرک‌ها سرشار از پروتیئن هستند و به عنوان خوراك خزندگان خانگی، باغ وحش‌ها و پرندگان استفاده می‌شود. اين حشره در کشورهایی همچون تایلند و چین به عنوان خوراكي انسان مصرف مي‌شود به طوري كه مراكز پرورش جيرجيرك در اين كشورها بسيار فراوان است. مورد مصرف ملخ‌ها هم مثل جیرجیرک‌هاست. در كشور ما كه جيرجيرك و ملخ مصرف خوراكي انساني ندارند، به عنوان خوراك خزندگان از آن استفاده مي‌كنند و ممكن است در پرورش طيور هم كاربرد داشته باشد.
پرورش کفشدوزک یا کلا حشره کار راحتی است؟
نه اصلا. کار بسیار سختی است. آنقدر که می‌توانم بگویم پرورش گاو راحت‌تر ازاین کار است.چون گاوها بزرگند شما راحت می‌توانی آنهارا ببینی اما از حشره‌ها غافل بشوی درتعداد بالا تلفات می‌دهند.
این کار به چه چیزهایی نیاز دارد؟
باید حتما گلخانه داشت که بسته به مساحت گلخانه هرچه بزرگتر باشد، فروش هم بیشتر است. نکته اینجاست که شما در این گلخانه تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت یک محصول مثل توت‌فرنگی یا کاهو و کلم را انجام می‌دهید بعد باید این محصول را به عمد آلوده به شته بکنید تا این شته‌ها خوراک کفشدوزک هایی بشوند که در قسمت دیگری پرورش داده‌اید.که به خاطر این پرهزینه بودن کمترکسی سراغ این کار می‌آید.
در طول یک سال چند بار می‌توان این حشره‌ها را پرورش داد؟
99 درصد تولیدات حشرات بیولوژیک فصلی است.پروش همین کفشدوزک هفت‌نقطه ای یا زنبور براکون ، زنبور تریکوگراما و هر حشره دیگری یک فصل خاص دارد. مثلا زنبور براکون را هر پروش دهنده‌ای فقط از اول اردیبهشت تا آخر خرداد پروش می‌دهد بعد کلا کنسل می‌شود تا سال دیگر.
این حشره‌های بیولوژیک کلا چه کاربردی دارند؟
بیشتر برای از بین بردن یا کاهش خسارت آفت‌هایی مثل شته ها ، شپشک‌ها ،سفید بالک‌ها،کنه‌هایی مثل تارتن یا تارعنکبوتی ، لاروبال‌پولکدارها ،تخم حشرات و نرم‌تنان استفاده می‌شوند و می‌توان به‌جای سموم شیمیایی از این حشرات استفاده کرد. این کفشدوزک‌های هفت نقطه‌ای حداقل 50 نوع شته را می‌خورند.
پس کشاورزان و باغدارها مشتریهای اصلی شما هستند؟
بله البته هرکسی که محصولش شته زده باشد ازاین کفشدوزک ها می‌تواند استفاده کند یعنی حتی مصرف خانگی هم دارند ، مثلا درباغچه‌های خانگی یاگلخانه‌ها و …
عمرشان چقدر است؟
بسته به نژاد یا شرایط نگهداری و تغذیه ، هرکفشدوزک بین یک تا دوسال عمر می‌کند.
یعنی کسی که این کفشدوزک‌ها را تهیه می‌کند تا یکی دو سال ازتهیه کفشدوزک مجدد بی‌نیاز است؟
نه… این خیلی امکان پذیر نیست. چون بعد از رهاسازی اتفاقات زیادی ممکن است برای کفشدوزک‌ها بیفتد. مثلا شما در نظر بگیرید، یک نفر10تا کفشدوزک خریده و رهاسازی کرده . از این 10تا ممکن است یکی را پرنده بخورد، یکی شکار عنکبوت بشود و … یک ایراد دیگر کفشدوزک‌های بالغ این است که ممکن است بعد از رهاسازی پرواز کنند و بروند مزرعه یا باغ کناری.
چرا؟
چون مثلا شته‌های باغ بادام همسایه از شته‌های باغ هلوی این مشتری خوشمزه‌تر هستند!
کلا این کفشدوزک‌ها را بیشتر در چه تعدادی از شما می‌خرند؟
مشتری داشتم که 10تادانه خواسته یا مشتری بوده که چندهزارتا خواسته ؛ برای من فرقی نمی‌کند هرتعدادی که بخواهند فراهم می‌کنم.
قیمت‌شان چطور است؟ دانه‌ای می‌فروشید؟
بله البته بسته به تعداد سفارش قیمت متفاوت است. چون هرچه تعداد کمتر باشد هزینه های تولیدش برای من بیشتردرمی‌آید. به‌طور متوسط هم از800 تومان شروع می‌شود تا3000 تومان.
بيشتر مشتری های شما از چه قشری هستند؟
بیشترین مشتریهای مصرف کفشدوزک‌های هفت نقطه‌ای کشاورزان، باغدارن مناطق نیمه گرمسیری مثل کمربند ساحلی دریای مازندران، شامل استان‌های مازندران و گیلان، مناطق جنوبی ایران يعنی استان‌های فارس، کرمان و خوزستان، سيستان و بلوچستان، كرمانشاه، كهكيلويه و بويراحمد و… هستند. گلخانه‌دارها و پرورش‌دهندگان سبزی هم جزو مشتریهای ما هستند.
چطور این حشرات را به دست مشتری ها می‌رسانید؟
در جعبه‌هایی که خودمان طراحی کردیم که خاص هستند و هوادهی دارند.
به غیر از کفشدوزک دیگر چه حشره‌ای پرورش می‌دهید؟
یکسری سوسک شکارگر هم داریم که برای آفت‌هایی که روی کف باغچه یا باغ هستند استفاده می‌شوندو هرچه روی زمین باشد را می‌خورند.
قیمت این سوسک‌ها چقدر است؟
دانه‌ای600 تومان و به‌طور متوسط برای یک متر مربع 4 عدد سوسک نیاز است.
با پرورش کفشدوزک برای چند نفر کارآفرینی کرده‌اید؟
برای کاشت، داشت و برداشت گلخانه به دونفر نیاز داریم. یک نفر هم باید شته‌ها را جمع‌آوری کند، یک نفر هم نیاز است تا کفشدوزک‌ها را با این شته‌ها تغذیه بدهد.
پرورش حشره کار سودآوری است؟
بستگی دارد چطور شروع کنند. آن موقع که من کاررا شروع کردم 5 سال کشید که بفهمم اینها چه چیزی می‌خورند، چه چیزی نیاز دارند، چطور باید پرورش پیداکنند. من با آزمون و خطا به اینجا رسیدم و تقریبا از سال 92 این کار برایم سودآور شده‌است.
كفشدوزك‌فروشی در ايران چطور انجام مي‌شود؟
در ایران پرورش و تکثیر کفشدوزک کریپتولموس آسان است و در برخی استانها مثل بخش‌های شمالی كشور، تهران، كرج، كرمانشاه و… آن را پرورش می‌دهند. از همه ساده‌تر، پرورش كفشدوزك كريپتولموس است كه براي بزرگ كردنش به دست‌كم دو اتاق 3 در 4 مجزا نياز داريم كه دست‌كم 20 متر از هم فاصله داشته باشند. يكي از اتاق‌ها برای توليد شپشك استفاده می شود و ديگري برای پرورش كفشدوزك. منفذ‌ها و خروجي‌های اتاق‌ها بايد به طور كامل پوشيده شود، تهويه و سيستم تنظيم دما هم بايد مرتب تحت كنترل باشد.
در پرورش كفشدوزك هفت نقطه ای كه نوع مرغوب‌تری از اين حشره است، علاوه بر اتاق تولید کفشدوزک‌ها (یک اتاق برای تخم و لارو ، یک اتاق برای شفیره کفشدوزک هفت نقطه‌ای و يكي ديگر برای نگهداری حشرات بالغ) به یک مکان برای تولید شته نياز است تا خوراك جانور هم برايش فراهم شود چون نمی‌توانیم شته يخ‌زده را به کفشدوزک 7 نقطه ای بخورانیم. دليلش هم اين است كه، شته يخ زده، توان شكار كفشدوزك را كم می كند. از طرفی ديگر، در فصلی نيستيم كه بتوان شته را از مزارع و باغ‌ها صيد كرده و به مصرف كفشدوزك‌ها برسانيم. براي همين از سر ناچاری، به يك گلخانه نياز داريم كه خود اين موضوع، باعث تحميل هزينه هنگفتی به توليدكننده می شود و يكي از عوامل اصلي عدم تمايل سرمايه‌گذاران به حضور در دنيای پرورش حشرات نيز همين موضوع است.
چالش‌های مهم كار شما چيست؟
یک مورد مهم این است که وقتی کفشدوزکی در یک مزرعه یا باغ رها می‌شود، حتما نمی‌توان تضمین داد که در آن مزرعه باقی بماند و شته‌ها را نابود کند چون امکان دارد از شته‌های محصول جانبی آن باغ یا مزرعه بیشتر خوشش بیاید و همه حشرات به باغ بغل دستی کوچ كنند! در نتيجه رهاسازی حشرات خيلي مهم است و بايد شدت فعاليت دشمنان طبيعی حشره، وضعيت آب و هوا،غذای موجود درباغ يا مزرعه و اندازه آفت سنجیده شود.
چقدر كار می كنيد؟ آيا روز كاری يا ساعت مشخصی داريد؟
بسته به میزان تولید یا تعداد حشره مورد نیاز برای تولید مشتریان، ميزان كار ما هم فرق می‌کند. به طور كلي در اين شغل به يك نيروی كار نياز داريم كه مراقب کارگاه پرورش حشرات باشد و غذایشان را سر وقت بدهد. او باید روزانه موارد مورد نیاز را گزارش دهد.
آیا تا به حال شغلتان را به دیگران هم پیشنهاد کرده‌اید؟ واکنش آنها در این باره چه بوده‌است؟
بارها برای گسترش کار دنبال شريك تجاری بوده و به ديگران، به خصوص بستگان و دوستان در اين زمينه پیشنهاد داده‌ام. پاسخشان هميشه خلاصه و كوتاه بود. خيلي ساده و بي‌رودروايستی چند جمله می گفتند با اين مضمون كه، «چندش»، «من نمی توانم دست بزنم»، «حالم به هم می خورد اگر حشره‌ای ببينم» و حرف‌هايی از اين قبيل. اما اگر بخواهيم از نگاه تجاری به اين موضوع نگاه كنيم، قضيه كاملا متفاوت است. هر شخصی که فکر تجارت در سر داشته باشد، اگر سراغ شغل پرورش و تکثیر جشرات بيايد، حتما جذب خواهد شد . چون هر چقدر هم این شغل گسترش پیدا کند، باز هم شهر، روستا و استانی هست كه به خدمات ما نياز خواهد داشت. مثلا اگر حساب كنيم كه برای هر 100 مزرعه يا باغ در ايران، حداقل يك پرورشگاه حشرات نياز هست، مي‌شود خيلي راحت حساب كرد كه چه اشتغال‌زايي عظيمی می تواند صورت بگيرد و چه سود بالايي هم دارد.
افرادی که به پرورش حشره علاقه‌مند شده‌اند به چه قدر سرمایه نیازدارند و بطور میانگین به چه درآمد ماهانه‌ای می‌رسند؟
حشرات بسته به نوعشان با هزینه‌های متفاوتی پرورش داده‌می‌شوند. مثلا زنبور براکون سرمایه 10-20میلیونی می‌خواهد. بعد بعضی حشرات را دانه‌ای5 تومان فروخته‌می شوند بعضی دانه‌ای هزارتومان. بطورمیانگین می‌توانند روی درآمد 5 میلیون درهرماه حساب کنند. اما بازهم همه اینها بستگی به مکان پرورش و تعداد تولید دارد، هرچه فضای تولید بزرگتر باشد، میزان درآمد هم بالاترمی‌رود و حتی شاید به ماهی 30 میلیون تومان درآمد هم برسند.